جراحی تعویض مفصل زانو یک روش جراحی است که در آن مفصل زانو تخریب شده یا آسیب دیده به وسیله یک مفصل مصنوعی یا پروتز مفصلی جایگزین می‌شود. این روش معمولاً برای افرادی مناسب است که مفصل زانوهایشان به علت آرتروز زانو (تخریب مفصلی)، آسیب به مفصل ناشی از صدمات و یا بیماری‌های دیگر نیاز به تعویض دارند، زانو یکی از مفاصل مهم بدن است که برای حرکت و پشتیبانی از وزن بدن استفاده می‌شود و در صورتی که تخریب شود، می‌تواند عارضه جدی برای کیفیت زندگی فرد ایجاد کند.
در جراحی تعویض مفصل زانو، مفصل زانو تخریب شده به دقت برش داده می‌شود و پروتز مفصلی از جنس فلزی یا پلاستیکی که به شکل طبیعی مفصل زانو طراحی شده است، جایگزین می‌شود. این پروتز مفصلی به کمک پیچ و مهره‌ها در مکان مناسب متصل می‌شود. پس از عمل جراحی، فیزیوتراپی و تمرینات توانبخشی معمولاً برای بهبود عملکرد و استحکام مفصل زانو توصیه می‌شود.
سوالاتی که باید قبل از تعویض مفصل زانو بپرسید
هر عمل تعویض زانو متفاوت است. هر بیمار منحصر به فرد است و بیماران و پزشکان قبل از تصمیم گیری برای عمل جراحی با مجموعه ای از انتخاب ها روبرو هستند. در زیر برخی از مسائلی که بیماران و پزشکان ممکن است قبل از برنامه ریزی جراحی تعویض زانو در نظر بگیرند، آورده شده است.
آیا زمان تعویض زانو فرا رسیده است؟
به افرادی که قصد تعویض مفصل زانو را دارند توصیه می شود که 3 سوال را در نظر بگیرند:
- درد زانو چه تاثیری بر سبک زندگی من دارد؟
- آیا درمان های دیگر تمام شده است؟
- خطرات مربوط به عدم انجام جراحی چیست؟
برخی از بیماران تصمیم می‌گیرند که تعویض زانو باید در اسرع وقت انجام شود، در حالی که برخی دیگر تصمیم می‌گیرند که بهتر است جراحی را تا زمانی که ممکن است به تعویق بیندازند.
آیا دستورالعملی برای انتخاب جراح ارتوپد وجود دارد؟
انتخاب بهترین جراح ارتوپد تهران می تواند مهمترین بخش از فرآیند تعویض مفصل زانو باشد. انتخاب جراح و بیمارستانی که منابع اختصاصی داشته باشد و هر سال حجم بالایی از تعویض زانو را انجام دهد می تواند، افزایش احتمال موفقیت آمیز جراحی تعویض کامل زانو (آرتروپلاستی کامل زانو) و احتمال بروز عوارض را کاهش دهد.
علاوه بر این، تیم جراحی باید یک برنامه خوب توسعه یافته برای توانبخشی پس از عمل داشته باشد، که ممکن است شامل یک برنامه فیزیوتراپی تحت نظارت باشد.
آیا سلامتی بیمار به اندازه کافی خوب است؟
استعمال دخانیات، چاقی، دیابت کنترل نشده و عوامل دیگر می‌توانند بر بهبودی و نتایج جراحی بیماران پس از جراحی تأثیر بگذارند. به بیماران توصیه می شود قبل از انجام عمل جراحی تعویض مفصل زانو، این خطرات را درک کرده و اقداماتی را برای کاهش خطرات خود انجام دهند.
آیا تعویض مفصل زانو هر دو زانو صحیح است؟
افرادی که آرتریت پیشرفته در هر دو زانو دارند ممکن است جایگزینی دو زانو را در نظر بگیرند. این روش دارای مزایا و خطراتی است.
آیا نوع قطعه زانوی مصنوعی مورد استفاده اهمیت دارد؟
بله کیفیت پروتز بسیار حائز اهمیت است. در طی تعویض مفصل زانو، اجزای مفصل مصنوعی جایگزین مفصل زانو می شوند. این اجزا به گونه ای طراحی شده اند که مانند یک زانوی عادی و سالم با هم حرکت کنند.
تولید کنندگان انواع مختلفی از پروتز را ارائه می دهند. به عنوان مثال، برخی از اجزا به طور خاص برای زنان طراحی شده اند، و برخی دیگر ممکن است برای آناتومی منحصر به فرد زانو بیمار سفارشی شوند.
آیا تکنولوژی جراحی مهم است؟
کارشناسان به طور مداوم در حال توسعه فناوری های جدید برای استفاده در جراحی تعویض مفصل زانو هستند. هدف آنها تسهیل نتایج بهتر و موفقیت آمیزتر جراحی است. بیماران ممکن است بخواهند این گزینه ها را در نظر بگیرند، اما باید به خاطر داشته باشند که تجربه جراح یکی از مهم ترین عوامل باقی مانده است.
آیا باید جراحی تعویض مفصل زانو با حداقل تهاجم در نظر گرفته شود؟
جراحی تعویض زانو با حداقل تهاجمی برای کمک به حفظ عضلات و سایر بافت های نرم اطراف زانو انجام می شود و به تسهیل بهبودی سریعتر و بهتر کمک می کند. روش‌های جراحی کمتر تهاجمی، جراحی‌های چالش‌برانگیز فنی هستند و مجموعه‌ای از خطرات خاص خود را دارند.
آرتروسکوپی زانو برای تشخیص و درمان مشکلات متنوعی از جمله شکستگی‌ها، شکستگی‌های زانویی، التهاب‌ها، پارگی‌ها و زخم‌های زانو، ترمیم غضروف زانو، تعویض غضروف زانو (کارتیلاژ)، انجام جراحی‌های جبرانی مانند جراحی رباط صلیبی قدامی یا پسامیانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
زانو درد چگونه بر سبک زندگی تأثیر می گذارد؟
نحوه درک و تحمل درد برای هر فردی منحصر به فرد است. اگر درد زانو بر کار، معاشرت، خواب، حفظ بهداشت خوب یا سایر فعالیت‌های روزانه تأثیر می‌گذارد، ممکن است زمان آن فرا رسیده باشد که جراحی تعویض مفصل زانو را در نظر بگیرید.
زانو درد و سبک زندگی افراد
افرادی که زندگی فعالی دارند ممکن است بیشتر تحت تاثیر زانو درد قرار بگیرند و تصمیم بگیرند زودتر جراحی تعویض زانو انجام دهند. به عنوان مثال، فردی که فعالیت‌های منظمش شامل ایستادن در محل کار، نگهداری از نوه‌ها و راه رفتن با سگ خانگی است، ممکن است بیشتر از فردی که زندگی بی‌تحرک‌تری دارد، تحت تأثیر آرتروز زانو قرار گیرد.
درد و آسیب مفاصل همیشه با هم مطابقت ندارند
تصمیم برای انجام جراحی تعویض زانو نباید صرفاً بر اساس تصویربرداری پزشکی (مانند عکس برداری با اشعه ایکس یا MRI) باشد که انحطاط شدید زانو را نشان می دهد. بلکه باید بر اساس علائم آرتریت متوسط تا شدید زانو باشد که با تصویربرداری پزشکی مرتبط است.
به عنوان مثال، فردی که اشعه ایکس زانویش به شدت تحلیل رفته است اما تنها درد خفیفی را تجربه می کند، احتمالاً کاندیدای مناسبی برای تعویض مفصل زانو نیست. در مقابل، فردی که زانوی نسبتاً تحلیل رفته و درد شدیدی را تجربه می کند، ممکن است کاندیدای مناسبی برای تعویض مفصل زانو باشد.
آیا درمان های دیگر جواب نداده؟
متخصصان معمولاً توصیه می‌کنند که هر کسی که درد آرتروز زانو دارد، قبل از فکر کردن به تعویض مفصل زانو، درمان‌های غیرجراحی را امتحان کند. درمان‌های غیرجراحی شامل انجام فیزیوتراپی و ورزش، بریس‌بندی، کاهش وزن، مصرف داروهای ضد درد و تزریق‌های درمانی زانو هستند، اما محدود به آن نمی‌شوند. (بعضی از پزشکان ممکن است تزریق پی آر پی زانو یا تزریق سلول های بنیادی را توصیه کنند.)
اگر 3 تا 6 ماه فیزیوتراپی و سایر درمان‌های غیرجراحی – به طور جدی – بدون کاهش قابل توجه درد امتحان شده باشد، جراحی تعویض مفصل زانو می‌تواند گزینه خوبی باشد.
خطرات مربوط به عدم انجام جراحی چیست؟
استئوآرتریت زانو می‌تواند بر بیومکانیک مفصل تأثیر بگذارد و خطر افتادن، آسیب استخوان در زانو و سایر آسیب‌های ناشی از ساییدگی را افزایش دهد.
خطر سقوط
زمین خوردن می تواند منجر به آسیب هایی شود که زندگی را تغییر می دهد، به ویژه با افزایش سن. اگر علائم آرتریت زانو شامل این احساس است که زانوی آسیب دیده ممکن است خم شود، یا اگر عوامل خطر دیگری برای افتادن وجود داشته باشد، ممکن است جراحی تعویض زانو توصیه شود.
خطر آسیب استخوان
استئوآرتریت متوسط تا شدید زانو می تواند منجر به آسیب استخوان شود. آسیب استخوان می تواند احتمال موفقیت آمیز جراحی تعویض مفصل زانو را کاهش دهد.
آرتریت زانو یک بیماری پیشرونده و دژنراتیو است، به این معنی که آسیب مفصل در طول زمان بدتر می شود. با از بین رفتن غضروف زانو، اصطکاک می تواند بین پایین استخوان ران و بالای استخوان ساق پا رخ دهد. با گذشت زمان، اصطکاک می تواند منجر به آسیب استخوان شود.
هیچ راه مطمئنی برای پیش بینی اینکه آیا و با چه سرعتی بافت استخوان آسیب می بیند وجود ندارد. با این حال، تصویربرداری پزشکی می تواند سلامت استخوان فعلی مفصل زانو را ارزیابی کند.
خطر مشکلات مفصلی
انحطاط مفصل زانو با آرتریت می تواند باعث تغییراتی در بیومکانیک زانو شود که به نوبه خود خطر ابتلا به سایر مشکلات مفصلی را افزایش می دهد. به عنوان مثال، زمانی که زانو درد باعث تغییرات آگاهانه یا ناخودآگاه در راه رفتن می شود، مشکلات لگن ممکن است در طول زمان ایجاد شود.
خطرات و عوارض کامل تعویض مفصل زانو
اکثریت قریب به اتفاق جراحی های تعویض مفصل زانو موفقیت آمیز هستند. با این حال، عوارض ممکن است رخ دهد.
در زیر لیستی از برخی از عوارض احتمالی وجود دارد. در موارد نادر، این عوارض تهدید کننده زندگی هستند. درصد کمی از بیماران نیاز به یک جراحی تجدیدنظر دوم دارند. عوارض در بیمارانی که از تنباکو استفاده می کنند و افراد مسن یا چاق هستند بیشتر است.
عوارض ناشی از بیهوشی
مانند هر عمل جراحی بزرگی که شامل بیهوشی عمومی باشد مثل تعویض مفصل شانه، تعویض مفصل لگن، آرتروسکوپی شانه و … خطر سکته مغزی، حملات قلبی، ذات الریه و لخته شدن خون وجود دارد ولی کم است.
لخته شدن خون در وریدهای عمقی یا ترومبوز ورید عمقی (DVT) یک عارضه بالقوه جراحی تعویض زانو است. در صورت عدم درمان، لخته خون می تواند از دیواره سیاهرگ جدا شود، وضعیتی که به نام آمبولی ریه شناخته می شود. آمبولی ریه زمانی که به موقع تشخیص داده شود با داروهای ضد انعقاد قابل درمان است. دستگاه‌هایی که می‌توانند دور پای آسیب‌دیده پیچیده شوند تا فشار پنوماتیک متناوب ایجاد کنند، می‌توانند خطر DVT را به حداقل برسانند.
عفونت
آنتی بیوتیک ها به طور معمول در زمان جراحی برای کاهش خطر عفونت تجویز می شوند. علیرغم این احتیاط، عفونت 2 تا 3 درصد بیماران تعویض مفصل زانو را تحت تأثیر قرار می دهد. در بسیاری از موارد، عفونت را می توان با آنتی بیوتیک های اضافی درمان کرد. با این حال، در موارد دیگر، عفونت می تواند منجر به برداشتن مفصل جایگزین شود و در صورت انتشار در سراسر بدن حتی می تواند تهدید کننده زندگی باشد.
در حالی که خطر عفونت با بهبود زخم های جراحی کاهش می یابد، هرگز به طور کامل از بین نمی رود. به افرادی که تعویض مفصل انجام می دهند توصیه می شود قبل از هر گونه عمل دندانپزشکی به دندانپزشک خود اطلاع دهند. عفونت‌های باکتریایی که در طی مراحل دندانپزشکی منقبض می‌شوند می‌توانند روی ایمپلنت‌ها تأثیر بگذارند. برای جلوگیری از این اتفاق می توان آنتی بیوتیک تجویز کرد.
سایر خطرات و عوارض
به غیر از خطرات مرتبط با بیهوشی و عفونت، عوارض بالقوه دیگری نیز وجود دارد:
- اگر یک جزء پروتز به خوبی به استخوان نچسبد یا ناهماهنگ باشد، می‌تواند شل یا دررفته شود.
- ممکن است طول پاها بعد از جراحی کمی متفاوت باشد. در برخی موارد، کفی کفش می تواند این مشکل را برطرف کند.
- زانوی جدید ممکن است سفت باشد. اکثر افرادی که تحت عمل جراحی تعویض مفصل زانو قرار گرفته اند، می توانند زانوهای خود را حداقل ۱۱۵ درجه خم کنند. با این حال، برخی از افراد بافت اسکار ایجاد می کنند که مانع انعطاف پذیری می شود. این انعطاف پذیری محدود در افرادی که قبل از جراحی انعطاف پذیری محدودی داشتند بیشتر دیده می شود. بنابراین الزامی است که ورزش بعد از تعویض مفصل زانو مطاب دستور پزشک انجام شود.
- واکنش آلرژیک به پروتز یا سیمان استخوان ممکن است رخ دهد. در این موارد باید سیمان استخوان و پروتز برداشته شود.
- آسیب می تواند به کشکک زانو (کلاهک زانو) و/یا بافت نرم (ماهیچه ها، رباط ها و تاندون ها) که از مفصل بین کشکک و استخوان ران حمایت می کند، رخ دهد.
- در موارد نادر به شریان‌ها، سیاهرگ‌ها و/یا اعصاب اطراف آسیب می‌رسد.
در بیشتر موارد، عوارض قابل درمان هستند. اگر درد کاهش یابد و عملکرد در طولانی مدت بهبود یابد، ممکن است جراحی به دنبال عوارض همچنان موفقیت آمیز در نظر گرفته شود.